Gà chọi Bình Định là một loại gà có nguồn gốc từ Bình Định, được nuôi để tham gia vào các trận đấu gà. Đây là một giống gà chọi truyền thống liên quan đến vùng đất võ Bình Định, theo truyền thống từ thời kỳ Tây Sơn, Nguyễn Lữ đã quan sát và phát triển bài Hùng kê quyền từ việc quan sát gà chọi. Gà chọi Bình Định có phẩm chất tốt, thể hiện qua khả năng chịu đựng và thi đấu kiên cường, nhiều con gà có thể thi đấu lên đến 40 hiệp liên tiếp, chúng chiến thắng đối thủ bằng sức mạnh của chân đá chứ không phải bằng khả năng đâm xuyên của lưỡi. Cộng đồng yêu thích gà chọi trong nước đã đánh giá cao, nhiều con gà chọi Bình Định đã tham gia và nổi tiếng trên các sàn đấu nhờ vào kỹ thuật đánh tinh tế, cú đá đẹp và nguy hiểm.
Lịch sử
Hai con gà chọi nổi tiếng tại Quảng Ngãi là những con gà chọi được nuôi từ lâu ở nhiều địa phương thuộc tỉnh Bình Định. Hiện nay, ước tính có khoảng 1.000 con gà trống được chọn lọc, huấn luyện và sử dụng để tham gia các trận đấu ở các cấp độ khác nhau trong tỉnh. Nhiều huyện và thành phố trong tỉnh cũng có việc nuôi gà chọi và tổ chức các trường đấu, nhưng điểm tập trung chính là ở thành phố Quy Nhơn, Tây Sơn và thị xã Hoài Nhơn. Giống gà chọi Bình Định không chỉ tồn tại ở Bình Định mà còn lan rộng ra các tỉnh lân cận như Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hoà, Gia Lai, Đắk Lắk. Các con gà trống thi đấu xuất sắc thường được bán ra nhiều nơi trong và ngoài nước, như ở các trường đấu ở Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan.
Việc xác định lịch sử và nguồn gốc của gà chọi Bình Định là khá khó do thiếu tài liệu và người chơi gà chọi thường giữ bí mật về dòng mái, cho rằng gà chọi Bình Định có thể có nguồn gốc từ Trung Quốc vì có nét tương đồng với gà chọi ở đó. Ở Bình Định, có hai dòng gà chọi nổi tiếng từ lâu là dòng Ngân hàng và dòng Bảy Quéo, hiện đang được tập hợp tại các cơ sở bảo tồn ở phường Ghềnh Ráng thành phố Quy Nhơn để duy trì và phát triển dòng gà thuần chủng.
Đặc điểm
Đặc điểm chung của gà chọi Bình Định là có kích thước lớn, cơ bắp phát triển, sức khỏe tốt, xương to và chắc (gà Đòn) thể hiện ở khả năng chịu đựng đòn mạnh và thi đấu dai dẳng, nhiều con có thể chịu đấu liên tục trong 40 hiệp (mỗi hiệp kéo dài 20 phút và có thời gian nghỉ giữa các hiệp là 5 phút). Phần đầu, cổ, ngực và đùi của gà thường ít lông, nhưng hai cánh lại có lớp lông phát triển giúp gà có thể cất cao để tung đòn. Gà chọi Bình Định có tốc độ phát triển chậm, đến khi trưởng thành về thể chất mới sau 1 năm tuổi.
Tầm vóc
Gà chọi Bình Định được mô tả có kích thước lớn, chân cao, xương chân to, ngón chân dài và mạnh mẽ. Chân của gà trưởng thành có thể dài tới 15 cm, nhưng thường là từ 10-13 cm, có thể có cựa ngắn hoặc không. Da chân dày và cứng. Ngực rộng với cơ ngực phát triển rõ rệt. Đùi to, dài và cơ bắp phát triển. Bụng gọn, khoảng cách giữa hai mỏm xương chậu hẹp từ 1,5-3,0 cm ở gà trống. Phao câu và lông đuôi phát triển, lông đuôi có thể dài tới 30 cm.
Trọng lượng cơ thể trưởng thành của gà trống có thể đạt 5,0 kg, nhưng thường nặng từ 3,5-4,5 kg. Trọng lượng cơ thể trưởng thành của gà mái là 3,5-4,0 kg. Thông thường, khi nuôi và huấn luyện gà chọi, người ta thường giữ trọng lượng của gà trống thi đấu ở khoảng 3,0-3,8 kg để gà có thể thực hiện các đòn đá mạnh mẽ và nguy hiểm nhất. Gà chọi Bình Định 18 tháng tuổi trong điều kiện nuôi truyền thống thường nặng trung bình 4,034g đối với con trống và 2,870 g đối với con mái.
Gà chọi Bình Định có nhiều màu sắc khác nhau, từ màu thuần đến màu đa sắc trên một cá thể. Màu sắc phổ biến nhất là lông màu đen tuyền (hay còn gọi là gà ô). Màu lông phụ thuộc vào màu lông của con trống chính, với tỷ lệ lông giống con trống chiếm 50-60%. Các biến thể lông bao gồm: Gà ô (lông đen tuyền), gà Tía (lông đen và đỏ), gà Xám (lông xám tro), gà ó (lông giống lông chim ó), gà Nhạn (lông trắng roàn thân), gà Ngũ sắc (lông 5 màu: đỏ, đen, vàng, trắng, xám), và một số loại khác có màu lông pha trộn như gà đen chấm trắng.Màu sắc của gà chọi rất đa dạng, thường thấy chân gà có màu trắng ngà, vàng, đen, xanh lợt. Lớp biểu bì hoá sừng (vảy) ở bàn chân và các ngón chân cũng có màu sắc khác nhau giữa các cá thể, thậm chí trong cùng một cá thể, hai chân cũng có thể có màu sắc khác nhau. Màu sắc phổ biến của chân gà là đen, vàng, xanh lợt, trắng, vàng đốm nâu, hoặc một chân vàng một chân đen hoặc trắng. Màu sắc của cựa gà thường tương tự màu của chân, nhưng có trường hợp con gà có hai cựa với hai màu khác nhau, mặc dù hai chân lại cùng màu. Da của gà có phần đầu, cổ, ức, đùi và hông thường có màu đỏ và dày, trong khi lưng, nách và cánh thường có màu vàng hoặc trắng và da mỏng.
Chăn nuôi
Chế độ ăn
The traditional way of raising Binh Dinh fighting chickens involves feeding them with natural whole foods such as rice, grains, worms, insects, aquatic animals, and grasshoppers. Nowadays, a mixed industrial feed is used for chicks during the mother-rearing stage. After 1.5 months old, they are fed with rice, grains, corn, frogs, geckos, eels, beef, egg yolks, vegetables, and bean sprouts. As they grow older, the amount of industrial feed is gradually reduced until they are completely switched to a diet of rice.
Chickens are fed twice a day at 9 am and 4-5 pm. Chicks are allowed to feed freely, while separated chicks outside of the main meals can forage for food on their own. Chickens over 6 months old are also given vegetables, bean sprouts, lettuce, banana flowers, tomatoes, and 1-2 meals of eels or beef per week. The diet for separated chicks (free feeding): rice bran: 10%, corn: 20%, rice: 30%, Cooked fresh fish: 20%, Vegetables (water spinach, mustard greens, lettuce): 20%. The daily diet for a fighting cock includes 0.25 kg of rice, 0.10 kg of vegetables and bean sprouts, and 0.10 kg of eels or beef.
The main purpose of raising fighting chickens is to use the roosters for training and fighting. Most hens and unsuccessful roosters in training and fighting are usually slaughtered. For hens, from birth, those with strong physical appearance, aggressive temperament, and certain specified physical characteristics indicating good quality are kept for breeding. They are evaluated through several generations, and if they produce many high-achieving roosters, they will continue to be used for breeding; otherwise, they will be eliminated and sent for slaughter.Đối với gà đá, con nào có ngoại hình ưa nhìn, thể chất khỏe mạnh và tính tình quyết liệt sẽ được chọn để huấn luyện. Trong quá trình này, người ta tiếp tục lựa chọn theo các tiêu chí sau: Có thể chịu đòn tốt, gan dạ, kiên trì trong luyện tập và thi đấu. Đánh hay, có kỹ thuật đá đẹp và nguy hiểm. Có khả năng tránh né đòn tốt. Tuy nhiên, tỷ lệ thành công trong việc huấn luyện gà đá để trở thành gà thi đấu rất thấp, chỉ dưới 20% so với tổng số gà đá từ khi mới nở.
Gà con được nuôi cùng mẹ cho đến khoảng 2,5 hoặc 3 tháng tuổi. Sau khi tách ra khỏi mẹ, chúng vẫn được nhốt cùng nhau cho đến khi khoảng 4-5 tháng tuổi, sau đó tách riêng gà trống và gà mái. Gà trống sau này sẽ được nhốt riêng từng con một, không cho chúng tiếp xúc với nhau để tránh xung đột và đánh nhau. Khi gà bắt đầu kêu rõ tiếng, họ sẽ cắt lông ở các vùng như đầu, cổ, ức, đùi để làm da ở những vùng này dày hơn. Đồng thời, cắt tai và móng. Sau đó, gà sẽ được thử sức trong 1-5 trận đấu, con nào có khả năng tốt sẽ được giữ lại để tiếp tục huấn luyện, còn không thì sẽ bán hoặc giết th
