Gà Chợ Lách, hay còn được gọi là gà nòi Chợ Lách, là một giống gà chọi đặc biệt của Việt Nam có nguồn gốc từ vùng Chợ Lách, tỉnh Bến Tre. Ở Chợ Lách, từ lâu đã tồn tại truyền thống chơi gà chọi với những trường gà nghệ thuật, nơi mà điều kiện tự nhiên và khí hậu thuận lợi đã tạo ra môi trường lý tưởng cho việc nuôi gà nòi.
Nguồn gen của các giống gà nòi quý hiếm cũng được bảo tồn tại Chợ Lách, giúp cho ngành nông nghiệp tỉnh Bến Tre phát triển và đa dạng hóa nguồn gen gia súc. Việc bảo tồn và phát triển giống gà nòi Chợ Lách không chỉ giữ cho di sản văn hóa truyền thống được kế thừa mà còn mang lại cơ hội phát triển kinh tế cho địa phương.
Nhờ vào sự đặc thù và giá trị văn hóa của giống gà Chợ Lách, người dân địa phương đã nhận ra tiềm năng phát triển kinh tế từ việc chăm sóc và nuôi dưỡng loài gà này. Điều này cũng giúp tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho bà con nông dân, đồng thời giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống của vùng đất Chợ Lách.
Lịch sử
Gà chọi Mã Lai là một giống gà có nguồn gốc lâu đời và được lai tạo từ công của Trương Vĩnh Ký. Ông đã mang giống gà to xác từ Dulalma ở Polou Penang (Malaysia) về địa phương để lai tạo với giống gà ta lai (gà chạ lai gà tre) của xứ Cái Mơn. Qua quá trình lai tạo này, đã tạo ra giống gà mới, được biết đến ngày nay với tên gọi là gà nòi.
Trương Vĩnh Ký không chỉ đóng góp vào việc lai tạo giống gà mới mà còn hướng dẫn người dân cách tạo bổn bang cho gà, nhằm tránh việc lai tạo trùng huyết thống. Điều này giúp bảo tồn và phát triển giống gà chọi Mã Lai một cách bền vững.
Những người chơi gà đá tại Bến Tre được xem là những nghệ nhân hàng đầu trong việc nuôi dưỡng và luyện gà. Họ đã thừa hưởng và truyền dạy phương pháp chăm sóc gà qua nhiều thế hệ, giúp cho giống gà nơi đây trở nên nổi tiếng với sức khỏe, kỹ thuật tốt và khả năng đá đẹp.
Mặc dù Bến Tre được coi là thủ phủ của những hùng kê, nhưng chính quyền địa phương vẫn chưa công nhận điều này. Tuy nhiên, với sự đam mê và nỗ lực của người chơi gà đá, truyền thống nuôi gà chọi Mã Lai tại Bến Tre vẫn được duy trì và phát triển mạnh mẽ.
Đặc điểm
Gà mái cần phải có ngoại hình khỏe mạnh và hung hăng để có thể truyền dịch tính mạnh mẽ sang đàn con. Trong khi đó, gà trống cần phải có thể chất tốt, gan lỳ, chịu đòn và tránh đòn nhanh lẹ để có thể thi đấu bền bỉ. Gà nòi Chợ Lách được biết đến với sức đề kháng rất tốt, ít bị bệnh và không hề mắc các bệnh như cúm gia cầm. Điều này là do vùng đất và khí hậu ở Bến Tre rất phù hợp cho việc nuôi gà, giúp chúng phát triển đẹp mắt, có lông bóng mượt, chân vuông, ngực ưỡn và lưng cong.
Để có được gà hay và số lượng gà tốt trong bầy nuôi, việc lai tạo giống là rất quan trọng. Người nuôi cần chú ý đến con bố mẹ, đặc biệt là con mái cần phải khoẻ mạnh, hung dữ và nhanh nhẹn. Ngoài ra, gà mẹ cần phải lớn khỏe, thường đạt trọng lượng từ 2,8 – 3,5 kg để đảm bảo tỷ lệ gà hay trong bầy sẽ nhiều hơn. Quá trình lai tạo giống gà nòi thường bắt đầu từ việc kết hợp con gà mái hung dữ với gà trống khoẻ mạnh. Sau khi gà con nhỏ được thả ra vườn cây để rèn đôi chân cứng cáp, khi chúng bắt đầu gáy rành rẽ thì mới được nhốt lại để huấn luyện thành gà đá. Mỗi tuần, gà được cho đá nhau vài lần để luyện tập các cú đòn, và sau gần một năm chúng sẽ sẵn sàng xuất bán.
Chăm sóc
Việc nuôi gà đá để chúng mau lớn và có thịt săn chắc là một quá trình đầy công phu và cần sự chăm sóc kỹ lưỡng. Khác với việc nuôi gà thương phẩm, việc cho ăn gà đá cũng đặc biệt quan trọng. Khi gà đá còn nhỏ, chúng cần được cho ăn tấm để phát triển tốt. Khi gà lớn lên, việc cho chúng ăn lúa ngâm trong nước qua đêm giúp tiêu hóa dễ dàng hơn và giúp thịt của gà săn chắc hơn, ít mỡ hơn.
Ngoài việc cho gà ăn lúa, nhiều người chủ gà đá còn bổ sung thêm các loại thức ăn khác như giun, thằn lằn, dế, lòng đỏ trứng, thịt bò, tép, trứng vịt lộn, chuối xiêm để bồi dưỡng và tăng cường sức chiến đấu cho gà. Để đảm bảo sức khỏe và sức đề kháng của gà, người chủ cần thường xuyên kiểm tra tình trạng sức khỏe của gà, bao gồm việc bắt ếch nhái, cào cào, châu chấu và xắt thịt bò cho gà ăn.
Ngoài ra, việc tắm nước, lau mặt và cánh cho gà giúp chúng luôn sạch sẽ và thoải mái. Để gà đá phát triển tốt, cần phải đưa chúng ra hứng sương vào buổi sáng và đảm bảo chúng uống đủ nước vào buổi tối. Cuối ngày, việc rờ xem bầu diều xẹp hay cứng, kiểm tra phân gà cũng là một phần quan trọng trong việc chăm sóc gà đá.
Kinh tế
Huyện Chợ Lách được biết đến với cái tên “Vương quốc gà nòi” vì đây là nơi nuôi gà nòi phát triển mạnh mẽ. Dù gà nòi được chăm sóc quanh năm, nhưng vào dịp Tết thì hoạt động kinh doanh gà nòi lại đạt đỉnh cao, đặc biệt là nhu cầu gà để chọi. Gà nòi ở Chợ Lách có giá bán dao động từ 1-2 triệu đồng/con, và có những con gà đá được bán với giá lên tới hàng chục triệu đồng/con.
Chỉ cần đầu tư một số tiền nhỏ để nuôi gà nòi, sau một năm người chăn nuôi có thể thu nhập được một khoản tiền lớn. Gà nòi từ Chợ Lách được tiêu thụ chủ yếu thông qua các kênh bán hàng tại khu vực và các tỉnh thành lân cận, nhưng xuất khẩu sang Campuchia cũng là một phần quan trọng trong ngành chăn nuôi này.
Thương hiệu gà nòi Chợ Lách đã trở nên nổi tiếng và lan rộng ra ngoài biên giới, thu hút sự quan tâm của những người yêu thích gà nòi. Gà nòi Chợ Lách có những con được bán với giá hàng chục triệu đồng, trong khi các con giá khoảng 5-7 triệu đồng/con cũng khá phổ biến. Sự phát triển mạnh mẽ của ngành chăn nuôi gà nòi tại địa phương này cho thấy khả năng đáp ứng linh hoạt và kịp thời các yêu cầu của thị trường.
